‘Het partijbelang en de baantjescarrousel houden de democratie in een wurggreep’

Auteur: Yernaz Ramautarsing

Het basale idee van democratie is dat je op iemand stemt die jou als kiezer vertegenwoordigt. Maar als het Tweede Kamerlid waar jij op hebt gestemd, besluit om de fractie van zijn partij te verlaten, om welke reden dan ook, dan wordt hij ongenadig hard gestraft, tot op het punt dat hij jou als kiezer niet meer goed kan vertegenwoordigen. 

De vraag die niemand stelt is: Wat geeft andere kamerleden het recht om afsplitsende volksvertegenwoordigers zo te grazen te nemen? Afsplitsers verliezen tweederde van hun budget en maar liefst de helft van hun spreektijd. Maar er staat niets over partijen in de Grondwet. De zetels zijn niet van hen, maar van de onafhankelijke volksvertegenwoordigers waarop de kiezers hebben gestemd. Dus op basis waarvan worden hier onafhankelijke Tweede Kamerleden gestraft voor het afwijken van een partijlijn?

Het pijnlijke antwoord is dat er geen enkele basis voor is. Het gaat simpelweg om maffiapraktijken, om intimidatietactieken. “Zetelrovers” worden publiekelijk gestraft om als voorbeeld te dienen voor andere Tweede Kamerleden met onafhankelijke neigingen. 

Wybren van Haga (227.149 voorkeurstemmen) en Pieter Omtzigt (342.472 voorkeurstemmen) moeten zich behelpen met een fractie van het budget van andere Tweede Kamerleden. Ook Nilüfer Gündoğan (41.352 stemmen) en Liane den Haan (80.533 stemmen) zitten in hetzelfde schuitje.  De bijna 700.000 mensen die op hen gestemd hebben, komen er bekaaid vanaf. Dit is iets unieks wat we alleen in Nederland doen. Waarom staan we dit toe in ons hoogste politieke orgaan? 

Het voorspelbare antwoord is dat dit in het belang is van de partijen – en zij maken de regels. Zij keren zichzelf ieder jaar 17 miljoen euro uit van onze belastingcenten, met een verdeling die gebaseerd is op criteria die zij zelf hebben bedacht. De slager keurt zijn eigen vlees. 

We hebben dus een instituut dat bedoeld is om de regering te controleren, dat door partijen wordt aangewend om zichzelf te financieren, op gronden die ze veranderen als hen dat uitkomt. Als de PVV giften uit het buitenland ontvangt, leggen de andere partijen dat aan banden. Als FVD enorm veel leden heeft, beslissen ze dat het niet meer om leden gaat, maar om het aantal zetels. 

Het laatste wat staatskas-leegrovende politieke partijen kunnen gebruiken, is onafhankelijke Tweede Kamerleden die populair zijn en media-aandacht genereren. Die hebben hun partijen helemaal niet zo nodig.

Waar partijen wel behoefte aan hebben, is aan mensen die een stoel bezet houden, maar vooral hun mond dichthouden en geen media-aandacht zoeken. Dat is waarom ze populaire Kamerleden afstraffen. Maar hoe belonen ze de stille backbenchers?

Hier komt het de kartelpartijen extreem goed uit dat we in Nederland nauwelijks direct verkozen vertegenwoordigers hebben. Een onopvallend kamerlid is kansloos in een verkiezing voor burgemeester. Maar gezien we in Nederland burgemeesters aanstellen via de gemeenteraad, kunnen de partijen daar hun invloed uitoefenen.

En dat is precies hoe stille Kamerleden tevreden worden gehouden. Ze krijgen iets in het vooruitzicht gesteld. Zoveel jaren je mond houden en dan krijg jij je beloning. Je wordt ergens gedeputeerde, mogelijk wethouder en als hoofdprijs burgemeester. En een divisie hoger azen ministers op plekken in adviesraden, met als hoogste prijs een EU- of NAVO-aanstelling.

De Tweede Kamer, ons hoogste politieke orgaan, is verworden tot wachtkamer voor kleurloze politici die worden geselecteerd op impopulariteit. Partijen willen doelbewust geen sterke persoonlijkheden in de Kamer, dan stijgt namelijk de kans op zetelroof en dat brengt weer de partijfinanciën in gevaar. 

Elke regeerperiode is er een nieuwe lading mensen die met nauwelijks een voorkeursstem de Tweede Kamer halen om er vervolgens niet hun werk te doen met de hoop op een ongekozen (en dus veilige functie) elders. Er is dus een verband tussen ons gebrek aan directe democratie, publieke financiering van politieke partijen en de behandeling van zogenaamde ‘’zetelrovers’’ in de Tweede Kamer. 

In de vorige regeertermijn verlieten meer dan 30 Tweede Kamerleden hun positie sinds hun aanstelling.

Ook in deze regeerperiode hebben we de grens van 20% verlaters ruim overschreden. 

In welk ander land verlaten zoveel leden het hoogste politieke orgaan om te werken op een lager niveau? Hoe kan van de kiezer worden verwacht dat hij respect heeft voor de Tweede Kamer en haar leden als diezelfde leden met enorme aantallen vertrekken voordat hun termijn is verstreken? 

Juist deze transfers zijn het smeermiddel voor de banencarrousel. Misschien bent u vergeten wie Malik Azmani is. Hij kwam binnen als de nummer 10 van de VVD, de grootste partij van ons land, maar stelde zich na twee jaar verkiesbaar voor het Europees Parlement. 

Misschien denkt u dat het niet zo erg is dat relatief onzichtbare politici als Azmani uit de Kamer verdwijnen. Maar ook de grote namen breken hun mandaat met de kiezer. Pechtold en Buma, die ons opzadelden met het vorige kabinet, zijn er halverwege de regeertermijn vandoor gegaan. 

Beide kregen een ongekozen positie cadeau, zonder ook maar enige nationale ophef. Terwijl wat zij doen te vergelijken is met een vicepresident van Amerika die na 2 jaar besluit burgemeester te worden in een klein gehucht. Dat is onbestaanbaar in de Verenigde Staten, maar in Nederland is dit vreemd genoeg acceptabel

Ik stel voor dat we dit vanaf zien voor wat het is, namelijk contractbreuk. De plegers ervan moeten voor de rest van hun leven worden uitgesloten van deelname aan het openbaar bestuur. Dat is de enige manier om respect voor de vierjarige termijn in de Tweede Kamer af te dwingen. 

We zijn overgeleverd aan partijen die er belang bij hebben de status quo in stand te houden. Er is geen concrete hoop op verandering. Zelfs niet van de partijen die niet tot het kartel behoren. Waarom zouden zij hun nek uitsteken? Zij zijn de drempel al gepasseerd, nu hebben ze er alle belang bij deze zo veel mogelijk te verhogen. Elke nieuwkomer wordt zo gefêteerd met subsidies dat ze zich zullen neerleggen bij deze continue afpersing van het Nederlandse volk. Het levert simpelweg te veel op. 

Het is wachten op de eerste partij die zich hard maakt voor het afschaffen van partijfinanciering, het verlaten van een zetel behandelt als contractbreuk, en vol inzet op directe democratie, zodat het kartel zijn grip op het openbaar bestuur verliest.

Yernaz Ramautarsing (@YerRamautarsing) is politicoloog, libertarisch commentator en beleidsmedewerker bij Belang Van Nederland (BVNL). 

Hoofdafbeeldingen:
Foto Pieter Omtzigt: ANP / Bart Maat – Den Haag, 30 november 2022: debat Tweede Kamer
Foto Wybren van Haga: ANP / Ramon van Flymen – Den Haag, 5 oktober 2022: debat Tweede Kamer