Raisa’s zomercolumn: ‘Uitsluiten politieke partijen voor de verkiezingen is antidemocratisch’

Raisa’s zomercolumn #10

Afgelopen week werd bekend dat het CDA met Henri Bontenbal als nieuwe lijsttrekker de Tweede Kamerverkiezingen ingaat. Bontenbal, een man waar ik en waarschijnlijk velen met mij tot deze week nog nooit van hadden gehoord, wordt gepresenteerd als de ‘frisse wind’ die het CDA uit het electorale slob zou moeten trekken.

Wanneer ik een campagnefilmpje van hem bekijk, blijkt hij dat vooral te willen doen door ‘normen en waarden’ terug te brengen in de samenleving. Ik vind het toch wel ironisch: de partij die, onder aanvoering van Hugo de Jonge, ongevaccineerden heeft vernederd, opgejaagd en uitgesloten gaat nu normen en waarden herstellen. Laat me niet lachen!

Uit het campagnefilmpje blijkt overigens dat het herstellen van normen en waarden vooral neerkomt op het binnenhalen van nog meer migranten en het nog verder herverdelen van de welvaart. Bontenbal lijkt, al lopend door Rotterdam, vooral aan te willen geven dat Nederlanders egoïstisch zijn en hun zuurverdiende geld (nog) meer zouden moeten delen met de rest van de wereld. Hij is daarnaast voorstander van vergaande klimaatpolitiek en, zo leer ik uit zijn oude en inmiddels verwijderde tweets, een boerenhater.

Ook heeft hij het – naar goed CDA-gebruik – niet hoog op met ongevaccineerden. Kortom, de frisse wind die Bontenbal zou moeten zijn, is eerder een koude douche die mij doet denken aan de aaneengesloten kabinetten-Rutte. Dat laatste blijkt ook uit zijn opvatting over democratie: hij heeft er, net als zijn voorgangers, helemaal niets mee. Bij het actualiteitenprogramma Nieuwsuur steekt hij namelijk niet onder stoelen of banken de samenwerking met PVV of FVD bij voorbaat uit te sluiten.

Bontenbal onderbouwt zijn stelling met wat niet-inhoudelijk gebrabbel dat de door hen uitgesloten partijen een gevaar zouden zijn voor de democratie. Wat dat laatste betreft kan ik duidelijk zijn: hij heeft het bij het verkeerde eind. Niet PVV of FVD, maar het CDA van Bontenbal is een gevaar voor de democratie – juist omdat hij politieke partijen bij voorbaat wil uitsluiten van regeringsdeelname.

Het feit dat VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz heeft aangegeven PVV en FVD niet van tevoren uit te sluiten, lijkt daarentegen een hoopvol signaal. Toch wil ik wil hier niet onvermeld laten dat VVD-collega en -fractievoorzitter Sophie Hermans vorige maand nog het tegenovergestelde beweerde: zij stelde tijdens een Op1-uitzending expliciet de PVV wel te willen uitsluiten. Hetzelfde geldt voor veel linkse partijen: ook zij sluiten PVV en FVD over het algemeen voorafgaand aan de verkiezingen uit.

Ik zie het uitsluiten van politieke partijen voor de verkiezingen in de eerste plaats als een vorm van manipulatie van het democratisch proces. Bontenbal probeert op slinkse wijze een stem op de PVV of op FVD onaantrekkelijk te maken voor de kiezer. Feitelijk zegt hij: je kunt wel stemmen op een van deze partijen, maar ik – als onderdeel van de Haagse incrowd die al decennia zetelt op het pluche – bepaal voor jou dat er toch niets met je stem gebeurt.

Het heeft daarmee een bevoogdend karakter: die domme burgers snappen niet wat goed voor ze is, dus denkt Bontenbal het ze te moeten vertellen. Het is voor mij niets meer dan een schaamteloze middelvinger naar de kiezer. Het geeft aan dat de kiezer niet serieus wordt genomen; dat het belang van sommige burgers er kennelijk niet toe doet en dat van tevoren al vaststaat dat bepaalde doelstellingen niet verwezenlijkt gaan worden. Of, erger nog, dat deze doelstellingen verwerpelijk of zelfs antidemocratisch zouden zijn.

Ik vind het arrogantie van het reinste soort. Natuurlijk mag Bontenbal de politieke standpunten van PVV of FVD beargumenteerd afkeuren. Ik doe maar een suggestie: hij zou kunnen aangeven waarom hij bijvoorbeeld vindt dat de grenzen wagenwijd open moeten worden gezet. Of waarom we misschien nog wel zes coronavaccinaties moeten halen, de benzineauto in de ban moet worden gedaan of waarom Nederland een provincie moet worden van Europa en als soeverein land moet verdwijnen. Dat laatste doet hij echter niet: hij volstaat met de conclusie dat opvattingen die hiervan afwijken een gevaar voor de democratie zouden vormen.

Maar dan heeft hij het idee van democratie volgens mij slecht begrepen: in een democratie verdienen alle opvattingen – ook volgens Bontenbal abjecte, verwerpelijke of slechte opvattingen – een plaats. Wat mij betreft is de suggestie van PVV’er Geert Wilders om de grootste drie regeringspartijen verplicht het initiatief te laten nemen voor regeringsvorming dan ook de beste oplossing. Op die manier staan kiezers in ieder geval niet bij voorbaat langs de zijlijn. En met deze vindingrijke oplossing geeft Wilders zelf het juiste argument waarom hij helemaal niet antidemocratisch is – het zijn juist zijn tegenstanders die weinig op hebben met de democratie.

Raisa Blommestijn is jurist en filosoof. Ze promoveerde op een proefschrift over de Weimarrepubliek en het verval van de democratische staatsvorm. Sinds september 2022 presenteert ze Ongehoord Nieuws. Deze zomer schrijft ze elke week over wat haar bezighoudt en wat haar opvalt in de maatschappij.

Hoofdafbeelding: ANP / Phil Nijhuis – Amersfoort 14 augustus 2023: CDA-bestuur presenteert nieuwe lijsttrekker Henri Bontenbal