Column Paul Cliteur: ‘Wat we nodig hebben is de vrijheid om het ongehoorde gehoord te maken zonder woke-justitie’

Auteur: Paul Cliteur

Tijdens de uitzending van Ongehoord Nieuws op donderdag 16 november benoemde Raisa Blommestijn, ditmaal in haar rol als rechtsfilosofe in plaats van presentatrice, het probleem van de steeds verder beperkte vrijheid van expressie. Een inperking die we niet alleen ervaren in Nederland overigens, maar ook in andere landen. En nee, niet alleen in Polen en Hongarije, maar in ook West-Europa. En nee, niet alleen “onder Trump” in de Verenigde Staten, maar ook nu, “onder Biden”.

Blommestijn wees op de vervolging van Kamerleden van Forum voor democratie: Gideon van Meijeren en Pepijn van Houwelingen. Maar men zou ook kunnen wijzen op de veroordeling van Geert Wilders enkele jaren geleden vanwege de “minder, minder, minder”-wensen. Waar is die discussie gebleven, overigens? Toen dat gebeurde leek zo ongeveer de wereld te vergaan. Is dat weer allemaal vergeten?

Nu zijn rechters ook maar mensen en ze zijn gevoelig voor wat men het “climate of opinion” kan noemen. “Het recht” is ook niet een glazen bol vol met ondoorzichtige tekens die alleen gelezen kunnen worden door een speciale categorie supergeleerde “rechters”, juristen dus. Het recht, kan men zeggen, zijn we allemaal. En als wij met z’n allen besluiten aan de regels van het recht een zodanige interpretatie te geven dat de vrijheid voor ons allemaal wordt ingeperkt, dan wórdt die vrijheid ingeperkt.

Dat proces is tegenwoordig in volle gang. We worden als samenleving steeds minder “verdraagzaam”, minder “tolerant”. Het lijkt alsof we steeds minder kunnen verdragen dat een ander een boek leest dat wij zelf niet zouden willen lezen. Of naar een programma kijken bij een omroep waar we zelf niet naar willen kijken. Hoe kan dat? Waarom zijn we allemaal omgekeerde Voltaires geworden? We zeggen niet meer: “Ik ben het in alles wat u zegt met u oneens maar ik zal blijven strijden voor uw recht om dat te mogen blijven zeggen.” We zeggen: “Ik ben het oneens met wat u zegt en ik zal zorgen dat u uw baan verliest.” We zeggen: “U hebt net een grensoverschrijdende opmerking gemaakt, u moet worden berispt, bestraft, beschimpt, vernederd.”

De Franse sociologe Nathalie Heinich probeert in haar boek Le wokisme serait-il un totalitarisme? (“is het wokisme een vorm van totalitarisme”?, 2023) dit proces te duiden met een analyse van de stroming die uit de Verenigde Staten is over komen waaien en die bekend staat als “woke”.

Woke wil zeggen “wakker”. De aanhangers pretenderen bezig te zijn met het bestrijden van onrechtvaardigheid die bestaat uit discriminatie van minderheidsgroepen, maar in werkelijkheid is het een sektarische beweging die in naam van de rechtvaardigheid een totalitair terreurbewind aan het uitrollen is. En van dat terreurbewind gaan we op de lange duur allemaal last krijgen. Ook u. Want vergis je niet, je denkt nu wellicht dat het alleen opruiers, wappies en extremisten zijn die last hebben van de nieuwe intolerantie die steeds meer aan invloed wint, maar wie slaapt in een democratie wordt wakker in een dictatuur, zoals ons vorige week op deze site al werd voorgehouden.

Woke-activisme kan ook leiden tot het verbieden van een omroep. Het laten veroordelen van een Kamerlid. Zorgen dat een prijs niet wordt uitgereikt aan een schrijver, omdat deze iets onbetamelijks zou hebben gezegd. Of te zwijgen als iemand wordt ontslagen uit zijn functie terwijl mistig blijft aan wat voor gedrag die persoon zich schuldig zou hebben gemaakt.

De slachtoffers van woke-acties beginnen zo langzamerhand een behoorlijk lijstje te vormen.

Hoe herken je dat het fout zit? Hoe herken je dat je zelf te maken kan krijgen met een actie van de puriteinse inquisiteurs die ons leven willen beheersen met hun verbodsbepalingen, met hun uitsluitingsacties? Mijn advies is: let op codewoorden. Wokies gebruiken namelijk codewoorden. De wokist herken je als met groot theatraal vertoon woorden worden gebruikt als:

• Extreemrechts
• Extremisme
• Nazisme
• Fascisme

Als die woorden worden gebruikt, dan weet je dat het doorgaans niets te maken heeft met een serieus onderbouwde aanklacht op grond van de aangegeven zaken. Dan gaat het om een oproep tot ideologisch gemotiveerde afrekeningsacties.

Maar er zijn ook andere woke-woorden die kunnen gelden als alarmbel. Wanneer die woorden worden gebruikt, boer pas op je kippen. Ik denk aan:

• Klachten over “aanzetten tot haat”
• Klachten over “belediging”

Wanneer die woorden, haat en belediging, worden gebruikt, dan heeft het doorgaans te maken met een valse aanklacht. Dan heb je te maken met een woke-activist, iemand die op zoek is naar bloed.

Het gevaarlijke is nu dat “aanzetten tot haat” en “belediging” niet alleen woorden zijn die een functie hebben in de omgangstaal, maar het zijn ook juridische termen. Termen op basis waarvan je gerechtelijk kan worden veroordeeld. Termen die een rol spelen bij “woke-justitie”.

In de artikelen 137c en d van het Wetboek van Strafrecht is aangegeven dat je bepaalde groepen mensen niet mag beledigen en dat je jegens die groepen ook niet mag aanzetten tot haat. Op zichzelf, zo lijkt het, allemaal niet zo’n probleem. Fatsoenlijk zelfs. Ware het niet dat de woke-filosofie bij de minste of geringste kritiek tegenwoordig spreekt van “aanzetten tot haat” en “belediging”. Minister Kaag is tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen weggelopen uit de Kamer (en met haar het gehele kabinet) omdat een Kamerlid haar had aangesproken op haar opleiding in Oxford. De minister was daardoor “beledigd”. Dat is woke-taal, “beledigd zijn”. En eens zal die doorwerking van de woke-gekte moeten worden gestopt. We moeten weer vrije universiteiten krijgen waarin de clash of opinions ons kan leiden bij de zoektocht naar wetenschappelijke waarheid. We moeten weer een vrije NPO krijgen met omroepen die iets nieuws, iets anders, iets ongehoords kunnen laten zien. Wat we nodig hebben is de vrijheid om het ongehoorde gehoord te maken zonder woke-justitie.

Paul Cliteur (geb. 1955) heeft 40 jaar rechtswetenschap gedoceerd aan de Universiteit Leiden, de laatste 20 jaar als hoogleraar. Tevens was hij 7 jaar hoogleraar filosofie aan de Universiteit van Delft. Hij heeft ongeveer 30 promovendi begeleid, ongeveer 30 boeken geschreven en geredigeerd naast vele opiniestukken voor Nederlandse kranten. Hij zal de komende tijd elke twee weken een column schrijven voor ON! Paul Cliteur is lijstduwer voor FVD bij de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023.

Hoofdafbeelding: