Auteur: Jaap C. Hanekamp
We hebben een ‘crisis’ vanwege een ‘teveel’ aan stikstof. Daar heeft de natuur heel veel ‘last’ van: ‘’Stikstof zorgt ervoor dat [de natuur] onherstelbaar wordt beschadigd”, aldus Tjeerd de Groot en Wieke Paulusma.
Laat ik de clou maar meteen onthullen: de stikstofcrisis is een waanvoorstelling die voortkomt uit de wereld van onnauwkeurige modellen en pseudowetenschap. En nee, stikstofneerslag (of stikstofdepositie) is bij lange na niet hetzelfde als natuurkwaliteit, datgene wat in alle toonaarden wordt bezongen in Den Haag en omstreken.
Het stikstofspooksel kent twee ingrediënten: een onnauwkeurig en daarmee nutteloos model en een bovengrens van de stikstof op basis van pseudowetenschap.
Houd u vast, want hier gaan we:
Een onnauwkeurig model ligt ten grondslag aan de vergunningverlening
Het model in kwestie is het zogenaamde AERIUS-model. Wat doet dat model als we het over de neerslag (depositie) van stikstof hebben?
Kort samengevat twee dingen:
- Het berekent de jaargemiddelde achtergronddepositie van stikstof uit alle binnen- en buitenlandse bronnen die bekend zijn en in een databank staan.
- Het berekent de toegevoegde depositie op natuurgebieden (Natura 2000) van een activiteit; een boerderij met koeien, een snelweg met verkeer, en zo verder.
Dit laatste is zeer relevant voor de boeren en bouwers. Want uit deze berekening van de toegevoegde depositie komen de vergunningverleningen voort.
Maar nu komt het: AERIUS kan helemaal niet met enige zinvolle precisie individuele bijdragen van activiteiten van bedrijven berekenen. Verre van zelfs. Daarom heeft het Adviescollege Meten en Bereken Stikstof (2019-2020), waar ondergetekende lid van is geweest, AERIUS al eerder naar de prullenbak verwezen.
Zelfs het RIVM geeft toe dat AERIUS onnauwkeurig is. In de Tweede Kamer stelde het RIVM op 3 november 2022 dat beslissingen nemen “ten aanzien van individuele bedrijven” alleen “op basis van onze emissieregistratie niet verstandig is”.
Men voelt nattigheid ten aanzien van de functionaliteiten van AERIUS (althans het ontbreken daarvan). Uit een WOO-verzoek bleek dat die nog veel beroerder zijn dan wij hadden kunnen vermoeden.
Het AERIUS-model is geen knip voor de neus waard
In maart 2022, na een WOO-verzoek, kwamen de studies vrij die de rekenkern van AERIUS (OPS) aan de tand hadden gevoeld. Collega Matt Briggs, een expert op dit gebied, concludeerde al heel snel dat AERIUS geschrapt moest worden. AERIUS kan met geen enkele precisie depositieberekeningen uitvoeren en het voldoet bij lange na niet aan de modelstandaarden die internationaal worden gehanteerd.
Ter vergelijking: als AERIUS/OPS temperatuur zou modelleren, zou mijn correcte, maar wel heel algemene uitspraak dat, gemiddeld, de temperatuur in oktober lager ligt dan in augustus, nauwkeuriger zijn dan AERIUS/OPS berekeningen!
Toch wil de politiek door met een model waarvan wetenschappers hebben aangetoond dat het compleet waardeloos is. Waarom is mij een raadsel.
Dan nu het tweede ingrediënt van het stikstofspooksel:
De stikstof-bovengrens: kritische depositiewaarden
De term “kritische depositiewaarden” (KDW) klinkt heel ingewikkeld, maar schijn bedriegt. KDW is niets anders dan de grens waarboven het risico bestaat dat de kwaliteit van de natuurlijke habitat significant wordt aangetast, als gevolg van de verzurende en/of vermestende invloed van atmosferische stikstofdepositie.
Oftewel: komt de stikstofdepositie boven de kritische depositiewaarden, dan bestaat er de kans dat dit de natuur aantast. Hoe de natuur wordt aangetast, dat is een heel ander verhaal.
KDW is niets anders dan pseudowetenschap. Dat lijkt een harde conclusie. Begrijp me niet verkeerd: er is veel onderzoek gedaan naar KDW. Wel moet ik zeggen dat dit onderzoek op veel niveaus ondermaats is, zoals collega Briggs en ondergetekende hebben laten zien in een publicatie die vorig jaar is uitgebracht.
Nee, KDW is pseudowetenschap omdat alle onzekerheid en bandbreedte in KDW is weggehaald en, met “expert judgement”, zijn vervangen door enkelvoudige “unieke” getallen – oftewel: ruwe schattingen. Op die manier gaan onderzoekers op de stoel van bestuurders zitten. Om nog maar te zwijgen over dat de term “kritisch” een sterk overtrokken term is, die in veel gevallen hooguit over veranderingen van natuur gaan.
Terug van weggeweest: het stemhokje
In Nederland is van natuurbeleid stikstofbeleid gemaakt, waarmee wetenschap – althans, wat er voor door moet gaan – de leiding heeft gekregen van de politiek.
De agrarische sector is geslachtofferd aan een falend model en “expert judgements”, buiten alle vormen van normale politieke besluitvorming om. Zelfs kosten en baten zijn nooit in beeld gebracht van het falende stikstofbeleid.
Nee, stikstofbeleid had niet beter “uitgelegd” moeten worden alsof de meeste Nederlanders dan akkoord zouden gaan. Dat is niets anders dan een propagandatruc.
Met de overwinning van de BBB is er een nieuw licht gaan schijnen over de technocratie die ten onrechte is gaan domineren in het natuurbeleid. Het stemhokje lijkt terug van weggeweest. En dat werd tijd.
Jaap C. Hanekamp is associate professor aan de University College Roosevelt in Middelburg en Adjunct faculty member aan UMass Massachusetts. Hij blogt op jaaphanekamp.com
