‘Frankrijk kampt al jaren met hoog aantal antichristelijke haatmisdrijven’

Auteur: Sonja Dahlmans

Op 30 juni jongstleden werd in Lyon, Frankrijk, de 80-jarige priester Francis Palle aangevallen, mishandeld en beroofd. Palle werd tegen de grond geslagen en terwijl hij daar lag, bleven zijn belagers op hem inslaan. De priester werd naar het ziekenhuis gebracht voor medische zorg. Het bisdom waar Palle onder valt, stelt in een verklaring vast dat de aanval op de hoogbejaarde priester niets te maken heeft met de rellen die al dagen in het land aan de gang zijn.

Francis Palle is beslist niet de eerste priester in Frankrijk die met geweld te maken krijgt. Op 12 juni nog werd in Parijs de priester Joseph Eid belaagd door twaalf mannen die probeerden een voetbal terug te halen en daarom het kerkterrein betraden. Toen Eid daar iets van zei, werd hij tegen de grond gesmeten, in zijn nek gegrepen en werden er antichristelijke beledigingen geroepen.

De afgelopen jaren zijn er vaker gewelddadige aanslagen geweest op clerici in Frankrijk. Vers in ieders geheugen staat waarschijnlijk de brute moord op priester Jacques Hamel. De keel van de hoogbejaarde man werd in 2016, tijdens de, mis op het altaar doorgesneden. Een parochiaan raakte ernstig gewond tijdens de aanslag. De aanslag werd opgeëist door Islamitische Staat (IS).

In Nice, in het zuiden van Frankrijk, was er in 2020 een dodelijke aanslag in een kerk. Drie mensen werden voor aanvang van de ochtendmis vermoord in de Notre-Dame Basiliek in Nice. Een van hen was een medewerker van de parochie. Twee vrouwen, een van 60 en een van 44 jaar, werden tevens gedood. Hetzelfde jaar werd in Lyon Nikolaos Kakavelaki, priester van een Grieks Orthodoxe kerk, aangevallen toen hij de kerk wilde afsluiten. Er werd meerdere malen op de man geschoten. Hij overleefde de aanslag.

Eveneens in Nice, werd zuster Marie-Claude (72) verwond toen zij probeerde de aanval op een priester te pareren. De priester zelf, vader Krzysztof Rudzinski, werd twintig keer gestoken met een mes. Er zijn de afgelopen jaren nog andere incidenten geweest die bij het grote publiek minder bekend zijn geraakt. Zo werd priester Olivier Maire (60) in 2021 vermoord in Saint-Laurent-sur-Sèvre door een 40-jarige man van Rwandese afkomst die op dat moment bij hem verbleef.

De mis of eredienst van kerken in Frankrijk wordt regelmatig opgeschrikt door indringers. In Parijs, in de Sint-Hippolytekerk, verstoorde een man de mis. Een dag ervoor zou hij reeds een crucifix uit de kerk hebben gestolen. Deze werd in stukken geslagen teruggevonden. De verdachte was reeds in beeld bij de Franse autoriteiten en zou bekend staan als potentiële islamist en bovendien psychische problemen hebben. In Saint-Germain werd in juli 2022 een mis verstoord door een man die beledigingen schreeuwde zoals “hypocriete en vieze christenen” tegen de aanwezige parochianen. Een van hen werd geslagen door de indringer.

Dit jaar, 2023, ontvingen studenten en een docent van de rooms-katholieke school Saint-Pierre in Montrond-les-Bains online doodsbedreigingen van een persoon die schreef dat hij hen de keel zou doorsnijden. In februari van dit jaar nog werd een man gearresteerd die de priesters van de Sint-Sulpice kerk in Parijs doodsbedreigingen gestuurd had. 

In december 2022 werd een rooms-katholieke processie nabij Nanterre verstoord door moslimjongeren die de deelnemers aan de lichtjesprocessie uitgescholden voor ‘kuffars’ (ongelovigen) en hen bedreigden met de woorden: “Ik zal je keel doorsnijden.”

Een groep in het bijzonder, christenen die eerst moslim waren, komt naar voren in een rapport over antichristelijke discriminatie en haat dat werd gepubliceerd in 2021 door de European Centre for Law & Justice (ECLJ). Daarin wordt gesteld dat in Frankrijk tussen de 4.000 en 30.000 ex-moslims zijn die vanwege hun bekering tot het christendom met allerlei vormen van intimidatie en soms geweld te maken krijgen. Een precies aantal noemen, is niet mogelijk volgens het ECLJ, maar getuigen hebben verklaard dat christenen vanuit de islam niet kenbaar maken en soms zelfs helemaal niet naar de kerk gaan uit angst voor represailles. Intimidatie zou volgens dit rapport met name uit de familie komen en uit de bredere islamitische gemeenschap. Een getuige zegt: “Het is niet omdat wij in Frankrijk wonen dat we veilig zijn. Ook hier worden we vervolgd, of dat nu fysiek, mentaal of psychisch is.”

Fysiek geweld en intimidatie zijn beslist niet de enige antichristelijke haatmisdrijven in Frankrijk. Tal van Franse kerken werden de afgelopen jaren beroofd of vernield. Het afgelopen jaar, 2022, werd er in de pastorie van de kerk van Gironde ingebroken en drie gemaskerde mannen ontvreemdden onder andere het collectegeld van die week. Toen de priester hen betrapte, richtte een van de aanvallers een geweer op hem, terwijl de anderen vluchtten. Het geld uit de collectebus werd zeer regelmatig gestolen uit verschillende kerken de afgelopen jaren. Behalve bovenstaand voorbeeld werden in april dit jaar nog drie minderjarigen berecht voor onder andere diefstal van geld uit een kerk in Saint-Vit.

Daar blijft het niet bij; er worden regelmatig beledigingen op kerkmuren- en deuren geklad. De muren van de kerk van het Heilig Hart in Bordeaux werden in maart van dit jaar besmeurd met antichristelijke teksten zoals “Dank je, Satan” en “Satan, neem mij met je mee.” In Toulouse werd dezelfde maand het standbeeld van kardinaal Saliège, die als aartsbisschop diende tijdens de Tweede Wereldoorlog, beklad met de leus: “Geen God, geen meester.” Saliège probeerde tijdens de oorlog zoveel mogelijk Joden te redden en ontving daarvoor de Israëlische eretitel voor niet-Joden ‘Rechtvaardige onder de Volkeren.’

Kruisbeelden, orgels, altaars en andere religieuze symbolen worden geregeld vernield of gestolen. Ook heiligenbeelden moeten het ontgelden. In de kerk van Angers werden in april van dit jaar zeven heiligenbeelden onthoofd of geamputeerd. In de Sint-Maartenkerk van Choicy-le-Roi werd een Mariabeeld onthoofd. Ook glas-in-loodramen van oude kerken worden regelmatig ingegooid door vandalen, zoals bijvoorbeeld in Guerlesquin. Zeer grof geweld werd gebruikt vorig jaar oktober in de Sint-Josephkapel in Saint-Pol-de-Léon. Daar sloegen vandalen de kerkdeuren kapot met een bijl en werden alle kerkramen ingeslagen. Alle crucifixen en andere religieuze symbolen werden vernield door de daders.

Kerkelijke begraafplaatsen en graven ontkomen ook niet aan vandalen. In Velsy betrof dit het beschadigen en beroven van 150 graven in juni 2022. De kruizen op de graven en andere religieuze symbolen werden door de daders meegenomen of vernield. Achttien graven van de kerk in Rocquemont werden vernield in mei van hetzelfde jaar. Een Mariabeeld bij de begraafplaats van Guignicourt-sur-Vence werd gestolen in augustus 2022.  

De brand in de beroemde Notre-Dame kathedraal in Parijs op 15 april 2019 schokte veel mensen, niet alleen in Frankrijk, maar over de hele wereld. De bouw van de Gotische kathedraal begon in 1160 na Christus en het duurde bijna een eeuw voor het gebouw af was. Sindsdien heeft de kathedraal altijd een prominente plaats ingenomen in Parijs. Jaarlijks werd de kerk door miljoenen mensen bezocht. Een grootschalig project is gestart om de kerk te restaureren. Hoe de kerk bijna volledig kon afbranden en hoe de brand is ontstaan, is niet bekend. Wel is duidelijk dat er jaarlijks een groot aantal kerken in Frankrijk te maken krijgen met brandstichting. In 2020 werd de kathedraal van Nantes, Bretagne, in brand gestoken.

Tussen 17 en 25 januari van dit jaar bijvoorbeeld, waren drie kerken in de Franse hoofdstad het doelwit, twee daarvan golden de Onze-Lieve-Vrouwe-van-Fatimakerk in Parijs. In Saint-Martin-des-Champs werd in januari een molotovcocktail gegooid naar de kerk. Nabij Straatsburg, in Illkirch-Graffenstaden, werd afgelopen december de kerststal op de markt in brand gestoken. In dezelfde week werd er in Calais een kerk in brand gestoken. Twee andere kerken werden in november 2022 in brand gestoken.  

Bovenstaande misdrijven staan niet op zichzelf; volgens een rapport van het OSCE uit 2022 staat Frankrijk in de top vijf van Europese landen met de meeste geregistreerde antichristelijke haatmisdrijven. De andere landen in die top vijf zijn Spanje, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Zweden. Jean-Paul Garraud (MP) stelde in het Europees Parlement vragen omtrent de toename van antichristelijke haatmisdrijven in Frankrijk. Garraud vroeg aan commissaris Věra Jourová waarom de EU wel twee speciale coördinatoren heeft aangesteld om moslimhaat en antisemitisme te bestrijden, maar er tot nu toe geen coördinator is om haat jegens christenen aan te pakken. In haar beantwoording gaf Jourová te kennen dat er geen onderscheid tussen gelovigen van diverse religies wordt gemaakt en dat de commissie toegewijd is ‘christenen en aanhangers van alle andere religies te beschermen.’

De Franse regering zelf publiceert ook elk jaar een overzicht van antireligieuze haatmisdrijven in het land. In 2021 werden in totaal tussen januari en oktober 1.659 antireligieuze aanvallen gemeld. 857 daarvan waren gericht tegen christenen, bijna de helft van alle meldingen. Er werden in dat jaar nog 589 antisemitische meldingen en 213 meldingen van haat jegens moslims geregistreerd.

Ondanks dat er een lichte daling is van het aantal geregistreerde meldingen van incidenten in vergelijking met 2019 (vanwege de coronapandemie werd er over 2020 geen rapport uitgebracht) blijft het aantal antichristelijke haatmisdrijven in Frankrijk fors. Zoals hierboven echter beschreven, waren er in dat jaar wel een aantal zeer gewelddadige aanslagen die zelfs de dood van een aantal christelijke gelovigen tot gevolgd hadden. Verder werd in november van 2020 het herdenkingsmonument voor de Armeense genocide met graffiti beklad en lieten vandalen de naam van de Turkse extremistische groep De Grijze Wolven achter op het monument.

Dit alles heeft tot gevolg dat enkele kerken in Frankrijk voor korte of langere tijd zijn gesloten of dat er geen mis of eredienst meer gehouden wordt. In Picauville bijvoorbeeld werd in augustus vorig jaar besloten voorlopig de deuren van de kerk gesloten te houden vanwege het hoge aantal gevallen van vandalisme. De mis en andere vieringen worden nog wel gehouden. Ook de kerk in Arques-la-Bataille, vlakbij Dieppe, besloot tot sluiten van de kerk over te gaan nadat er meerdere vandalistische incidenten waren.

Hoewel een aantal van deze misdrijven uit islamitische hoek kwam, is het niet zo dat alle geregistreerde haatmisdrijven jegens christenen in Frankrijk door moslims worden gepleegd. Ook vanuit extreem links en rechts worden dergelijke misdrijven begaan. Het aantal islamofobische haatmisdrijven ligt een stuk lager dan het aantal antichristelijke misdrijven, maar er is wel een stijging van incidenten die gericht zijn tegen moslims. Evenwel blijven antichristelijke haatmisdrijven de grootste vorm van antireligieus geweld in Frankrijk.

Sonja Dahlmans schrijft geregeld over christenvervolging voor andere media. Zij rondt momenteel een master scriptie in dogmatische theologie en een master scriptie islamitische theologie af. Tijdens haar studie heeft zij zich gespecialiseerd in het christendom in het Midden-Oosten en Noord-Afrika.

Hoofdafbeelding: ANP / Sebastien Salom-Gomis – Nantes, 18 juli 2020: brand in de the Saint-Pierre-et-Saint-Paul kathedraal